آسیب‌شناسی ساختار حقوقی حق بر کسب‌وکار با تأکید بر قوانین و مقررات

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر و مدرس دانشگاه امام‌صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

2 پژوهشگر دانشگاه امام‌صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

چکیده

امروزه مردم جهان با چالش‌های پیچیده و چندبعدی اقتصادی مواجه هستند؛ به‌نحوی‌که در سطوح بین‌المللی، منطقه‌ای و ملی، جمعیت انسانی کشورها با تنگناهای معیشتی ریشه‌داری مواجه‌اند. فارغ از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی این موضوع، بررسی و آسیب‌شناسی ساختار حقوقی حق بر کسب‌وکار به‌عنوان یکی از حقوق بنیادین و شهروندی به‌رسمیت‌شناخته‌شده در بیشتر نظام‌های حقوقی ازجمله نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، برای ارتقای وضعیت معیشتی، استیفای حقوق مذکور و تأمین امنیت اقتصادی ضروری به نظر می‌رسد. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سیاست‌های کلی نظام و دیگر اسناد بالادستی، موضوع حق بر کسب‌وکار مکرراً و مؤکداً مورد شناسایی قرار گرفته و به اصول کلی و بنیان‌های اصلی ساختار حقوقی آن اشاره شده است. در این پژوهش، ضمن در نظر گرفتن هنجارهای اساسی و اسناد مذکور، رویکرد شکلی و محتوایی قوانین و مقررات جاری کشور در زمینه حق بر کسب‌وکار و آسیب‌های اصلی ساختار حقوقی موجود ازجمله ابهام و اجمال، تعارض و توازی، موانع استیفا، فقدان ضمانت اجرا و سلبی بودن رویکرد قوانین و مقررات مورد بررسی قرار می‌گیرد و به سؤال اصلی این پژوهش، یعنی «ساختار حقوقی موجود حق بر کسب‌وکار در قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران دارای چه آسیب‌هایی است؟»، پاسخ داده خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

اعلامیه جهانی حقوق بشر.
سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴.
سیاست‌های کلی اشتغال.
سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی.
سیاست‌های کلی تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب ۱۱/06/۱۳۸۳.
قانون جامع حمایت از حقوق معلولان مصوب ۱۳۸۳.
قانون حمایت از خانواده مصوب 1391.
قانون ساختار نظام رفاه و تأمین اجتماعی مصوب 02/02/۱۳۸۳.
قانون سازمان آموزش پرورش استثنایی مصوب ۲۱/09/۱۳۶۹.
قانون کار مصوب 1369 با اصلاحات بعدی.
قانون مدنی مصوب 1307 با اصلاحات بعدی.
قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386.
قانون ممنوعیت تصدی بیش از یک شغل مصوب 1373.
لایحه قانونی راجع به تشکیل سازمان بهزیستی کشور مصوب ۲۴/3/۱۳۵۹ شورای انقلاب و اصلاحات مصوب 09/۱۱/۱۳۷۵ مجلس شورای اسلامی.
منشور آفریقایی حقوق بشر.
منشور حقوق و مسئولیت‌های زنان مصوب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی.
میثاق‌ بین‌المللی‌ حقوق‌ اقتصادی‌‌ـ‌اجتماعی‌ و فرهنگی‌.
احمدی بنی، رسول، فرامرز عطریان و سیدمحمدمهدی غمامی (۱۳۹۸). «بررسی اقتصاد مقاومتی در پرتو اصل آزادی کسب و کار» فصلنامه دانش حقوق عمومی. سال هشتم، ۲۳، ۱۲۸‌ـ۱۱۰.
انصاری سامانی، حبیب و ربابه خیل‌کردی (1395). «تأثیر اندازه دولت بر بیکاری: بررسی منحنی آبرامز در کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه»، فصلنامه مدل‌سازی اقتصادسنجی. 2(5).
ایزانلو، قاسم، علی چشمی، رحیم پیلوار و مهدی خداپرست مشهدی (1398). «پیوند بین علم اقتصاد و حقوق با ارائه چهارچوب کنش جمعی برای تحلیل ضمانت اجرای قوانین تسهیل محیط کسب‌وکار»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی (حقوق)، 13(49)، ۵97ـ۵81.
بیگ‌زاده، صفر (1382). شیوه‌نامه نگارش قانون. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران.
جاوید، محمدجواد و عصمت شاه‌مرادی (۱۳۹۲). «آسیب‌شناسی حقوقی زنان شاغل (با محوریت دستگاه قضایی)»، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده. 15(60)، ۱۱۰‌ـ۷۳.
رئیسی، مهدی (۱۳۸۲). کنوانسیون زنان: بررسی فقهی و حقوقی الحاق یا عدم الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان، چاپ اول. قم: نسیم قدس.
طاهری، آزاده‌سادات (۱۳۹۲). «حق اشتغال به مثابه حق بشری»، ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه. 14(۱۶۲)، ۲۰‌ـ۹.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (۱۳۸۶). آزادی‌های عمومی و حقوق بشر چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران:
عبدالاحد، علی؛ درویشوند، ابوالفضل؛ حسینی‌پور اردکانی، سید مجتبی (1397). آسیب‌شناسی نظام قانون‌گذاری جمهوری اسلامی ایران. ویرایش اول، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران.
عراقی، سیدعزت‌الله (۱۳۶2). آیا می‌دانید حقوق زن در دوران ازدواج چیست؟ چاپ دوم. تهران: راهنما.
غمامی، سیدمحمدمهدی (۱۳۹۹). «نسبت آزادی‌ها و امنیت اقتصادی در نظام حقوق اساسی ایران»، فصلنامه مطالعات امنیت اقتصادی، 1(2)، 164‌ـ125.
فرجی، محمدعلی (۱۳۹۳). «مطالعه تطبیقی اصل عدم تبعیض بر مبنای معلولیت در حوزه اشتغال»، فصلنامه حقوق پزشکی. 8(29).
مرکز مالمیری، احمد (1395). «مفهوم مقررات دست‌وپاگیر و تبیین آثار آن بر محیط کسب‌وکار»، فصلنامه مجلس و راهبرد. 21(87)، 200‌ـ163.
میرزایی، اقبال‌علی (1390). «قانون متروک: مبانی، مفهوم و مصادیق»، فصلنامه حقوقی دادگستری. 19(74)، 102‌ـ69.
African Charter on Human and Peoples' Rights (1986).
C029 - Forced Labour Convention, 1930 (No. 29).
Convention to Suppress the Slave Trade and Slavery (1926).
Declaration of Philadelphia (1944).
International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights (1966).
The Universal Declaration of Human Rights (1948).
Alfredsson, Gudmundur; Eide, Asbjorn (1999). The Universal Declaration of Human Rights: a common standard of achievement. Martinus Nijhoff Publishers, P. 533.
Ashiagbor, Diamond (2005). The Right to Work, in Social Rights in Europe. De Burca, Graaine and De Witte Bruno (eds), Oxford university press.
Marks, Susan and Clopham Andrew (2005). International Human Rights. Lexicon, Oxford University Press.
Paul Lafargue. (1883). The Right To Be Lazy. Chapter II, 2nd paragraph.
Robertson, Priscilla Smith (1952). Revolutions of 1848: A Social History. Princeton University Press, P. 69.
Walker, David m (1980). The Oxford Companion to Law. New York: oxford.
  • تاریخ دریافت: 06 آذر 1400
  • تاریخ بازنگری: 24 بهمن 1400
  • تاریخ پذیرش: 28 بهمن 1400